vakantie op Bornholm

Zoals de trouwe lezers van deze blog intussen wel gemerkt hebben, is de continuïteit ver te zoeken de laatste tijd. Dat is natuurlijk niet best, maar de goede kant van het verhaal is dat ik het simpelweg te druk heb gehad met andere leuke dingen om nog een uurtje te kunnen vinden om een blog te schrijven. Dat betekent dan ook weer dat er meer dan genoeg is om te vertellen, dus de komende tijd is er hier hopelijk weer het één en ander te lezen.

Zoals iedereen intussen vast wel weet, ben ik een weekje op vakantie gegaan naar Bornholm. Voor wie het nog niet weet: ik ben een weekje op vakantie gegaan naar Bornholm. Dat is een klein eiland dat dichter bij Zweden licht dan bij Denemarken, maar wel Deens is. Er zijn over het eigendom van Bornholm in de geschiedenis natuurlijk nogal eens bloedige discussies geweest, met als meest recente voorbeeld de tweede wereldoorlog. Toen Denemarken een tijdje bevrijd was door de geallieerden en de eerste bevrijdingsroes over was, dacht men ‘oja, Bornholm, hoe zou het daarmee zijn?’. Daar bleken intussen de Russen de boel ‘bevrijd’ te hebben en die gaven het eiland slechts met tegenzin weer terug aan de Denen.
Om op Bornholm te komen moet je natuurlijk met een boot mee en de DSB (Danske Statsbaner) heeft maar liefst zes kaartjes voor me geprint om er te komen. In de meeste Deense treinen is een aparte ruimte voor fietsen en zo ook in de trein naar Bornholm, want het eiland wordt heel erg gepromoot als fietseiland. Op de boot moet je echter de autoroute volgen en je fiets parkeren op een motorplek…

Eenmaal aangekomen moest ik naar de andere kant van het eiland om bij mijn eerste hostel te komen. Dan kan je midden over het eiland heen, zo’n vijfentwintig kilometer, maar ik had ruim de tijd en ik kon ook langs de kust, zo’n veertig kilometer. Een hele middag voor veertig kilometer, dat is best te doen. Alleen niet als je de twee dagen ervoor niet helemaal lekker was, niet zo best gegeten had en je elke vijfhonderd meter weer een steile bult op moet. Al mijn collega’s hadden al heel enthousiast verteld dat Bornholm heel anders is dan de rest van Denemarken en ik vind de rest van Denemarken al zo heuvelachtig! Dat is op Bornholm dus nog veel erger. Het ‘leukste’ stukje was de trap: een stuk waar het zo steil liep dat ze een trap hadden aangelegd waar je je fiets omhoog moest duwen. En ja, dat is onderdeel van een officiële fietsroute. Ondanks dat ik helemaal kapot bij het hostel aankwam, toch ook een hele mooie fietstocht gehad, want de kust is werkelijk fantastisch. Het eerste hostel stond in het plaatsje Gudhjem, een verschrikkelijk pittoresk en ongelooflijk toeristisch, maar stiekem ook wel mooi dorpje.
Op dag twee was ik nog steeds aardig kapot van de eerste fietsreis en ben ik het binnenland ingefietst. Dom natuurlijk, want toen moest ik op de heenweg tegen de wind in én bij de bult op. Ik heb het gered en ben langs de grootste ronde kerk van het eiland gefietst. Die ronde kerken zijn gebouwd als kerk en fort tegelijk. Ze hebben ongelooflijk dikke muren en schietgaten bovenin. Als er weer eens een stel gemene Zweden naar het eiland kwamen om de boel te plunderen, gingen de bewoners van Bornholm in zo’n kerk zitten en probeerden van daaruit hun kostbare bezittingen (die ook in de kerk gesleept waren) te verdedigen. Of het echt werkte weet ik niet. Verder die dag ook nog een echt koninklijk fort uit het jaar 1000 bezocht. Het was nu niet meer dan een hele grote ringmuur, maar ooit stonden er allerlei gebouwen en tenten in en ze konden vanuit dat fort het hele eiland regeren. Gezien de steile hellingen om het fort heen zal de verdediging ervan best goed gewerkt hebben. Dichtbij stond een koninklijk kasteel dat de opvolger was van het grote ringfort. Hier was ook niet veel van over en toen het gebouwd werd was het eigenlijk al gedateerd. De bloeiperiode lag zo rond 1300, maar in die tijd had de bisschop een groot nieuw en modern fort bovenop een klif gezet en dat was eigenlijk veel efficiënter. Jammer voor de koning dus.
Op dag drie ben ik naar de noordoostpunt van het eiland gefietst waar ik over rotsig schiereiland heb gewandeld. Veel mooie geologie én gletsjerstrepen in de stenen. Vanaf dat schiereiland kon je ook het fort van de bisschop zien liggen. Ook hier is niet veel meer van over, maar het ziet er niettemin indrukwekkend uit op zijn klif. Omdat Bornholmers ook stenen nodig hebben voor wegen en gebouwen, zijn overal op het eiland groeves. Twee van die groeves zijn nu verlaten en zijn veranderd in een recreatiemeer. Dat was best gaaf om langs te lopen: verticale wanden van wel honderd meter hoog (ok, ik overdrijf, maar je begrijpt het idee) en een mooi vierkant kunstmatig meer. Een outdoor-sportclub had een touw gespannen van bovenop een steile wand naar onderin bij het meer. Hangend in een tuigje kon je aan dat touw naar beneden glijden.

Op dag vier moest ik weer naar de zuidkant van het eiland, naar mijn tweede hostel. Ik ben weer helemaal langs de kust gefietst, maar dat ging ditmaal veel beter. Uit een geologisch boekje dat ik kocht bij de enige draaiende molen van het eiland leerde ik dat het eiland in grofweg twee geologische gebieden opgedeeld kan worden: een noordelijk deel (ongeveer 2/3 van het eiland) dat uit vulkanisch gesteente bestaat en een zuidelijk deel dat uit zandsteen bestaat. Het vulkanisch gesteente levert een heel heuvelachtig landschap op, speciaal omdat er hele diepe kloven in uitgesleten zijn. Het zandsteen in veel vlakker en dat fietst dus ook veel lekkerder! Deze fietstocht, die voor een groot deel langs de zuidkust van het eiland ging, was dan ook lang niet zo vermoeiend als de tocht van de eerste dag.

Een intermezzo voor mede-vakgedeformeerden: het noordelijk deel van het eiland bestaat uit gneis uit het precambrium (1700 mln jaar oud). Later (1400 mln jaar) is dat deels gesmolten en weer gestold zodat er stukken graniet in het gneis zitten. Breuken vormen zwakke plekken in het gesteente waar diepe en smalle dalen in zijn gevormd. De grootste en beroemdste is het echodal (zie verderop in het verslag). Vanaf het vroeg cambrium zijn er allerlei sedimentaire gesteenten afgezet: zandsteen in het vroeg cambrium, leisteen in het middel/laat cambrium, ordovicium en siluur. Door een breukzone die van oost naar west loopt liggen de sedimentaire gesteenten nu lager dan de gneis, wat supervet te zien was op een geologische monument-plaats. Letterlijk binnen tien meter was de overgang van vulkanisch naar sedimentair gesteente te zien, met vlakbij een zandsteengroeve die ze snel weer verlaten hebben omdat het tot geologisch monument werd verklaard. Golfribbels en wormgaten bij de vleet. In het uiterste zuidwesten van het eiland is nog een beetje sedimentair gesteente uit Trias/Jura/Krijt te zien, dat hele mooie outcrops heeft in de kliffen aan de zuidkust (heb ik me ook nog een halve ochtend mee vermaakt).

Vlakbij mijn tweede hostel lag het museum NaturBornholm, waar van alles en nog wat uitgelegd word over de geologie en natuur van het museum. Om er helemaal een geologisch dagje van te maken ben ik na het museum doorgefietst naar het Echodal, een breed dal met extreem steile wanden waar hele goede echo’s te horen zijn.
De laatste dag had ik smaak van geologie goed te pakken, want voordat ik weer op boot moest ben ik nog meer dan een uur langs een klif aan de zuidkust van het eiland gelopen, waar hele mooie geologische verschijnselen te zien waren, maar ook een hele coole instorting van het klif van nog niet zo lang geleden, allerlei boeiende zee- en strandprocessen en een heleboel zwaluwen die allemaal gaten in het klif hadden gemaakt. Gelukkig was het niet zulk mooi weer, want dan is het een stuk eenvoudiger om op de boot terug te stappen.

Van alle foto’s van mijn Bornholm-avonturen heb ik een album gemaakt, zie http://www.mijnalbum.nl/Album=NIQFIGNN. Er stonden ook heel veel molens op Bornholm, voor degenen die daar meer over willen weten: houdt het prikbord in de gaten, want misschien schrijf ik daar nog een mooi molen-verslag op.

Ik hoop mijn blog van nu af aan weer wat beter te onderhouden, ik heb gelukkig genoeg leuke dingen om nog over te schrijven. Volgende week ga ik op cursus naar Skallingen. Bornholm is het meest oostelijke puntje van Denemarken, Skallingen is het meest westelijke. Lekker naar de wadden aan de Noordzee, ik kijk er nu al naar uit om weer eens een échte zee te zien (10 cm getij in plaats van 150 cm en 8 g/L zout in plaats van 31 g/L noem ik geen zee meer. Denen wel, maar die zijn dus niet wijs).

Vi snakkes ved!

Nynke