Fietsen in Denemarken

Als je een reisgids voor Denemarken of Kopenhagen openslaat of een toeristisch reclamefoldertje doorbladert, kom je het onvermijdelijk tegen: Denemarken fietsland. Of Kopenhagen fietsstad, afhankelijk van het boekje. De officiële toeristenwebsite van Kopenhagen is bijvoorbeeld lyrisch over alle fietsmogelijkheden. Je kan fietsen huren, de gratis fietsen uitproberen, een fietstaxi nemen en terwijl je dat alles doet, kan je je heel Deens en lokaal voelen. Behalve als je Nederlander bent dan.

Hoe zit het nu echt met fietsen in Denemarken? Ik kon het niet helpen een kleine vergelijking te maken. Na meer dan vier maanden Denemarken kan ik wel concluderen dat de balans van fietsvriendelijkheid toch echt in het voordeel van Nederland uitvalt.
En dan heb ik het nu niet over het glooiende/heuvelachtige landschap, want alhoewel ik als polderkind daar in het begin nog aardig op heb lopen mopperen, valt dat volgens de Denen heel erg mee. Nee, wat er ook in reclamefolders beweerd wordt, de fietsvoorzieningen in dit land zijn lang niet op een niveau om de verwende Nederlander tevreden te stellen. Ondanks dat een heleboel dingen wel geregeld zijn en een heleboel maatregelen al zijn ingevoerd om het fietsen zo aantrekkelijk mogelijk te maken, zijn er een heleboel kleine dingetjes waar niet in voorzien is, maar waar je als Nederlander wel ontzettend gewend aan bent geraakt.

Neem bijvoorbeeld de meest voor de hand liggende fietsvoorziening: het fietspad. Dat is hier natuurlijk zeker geen onbekend verschijnsel, maar ze zijn er lang niet overal. In de bebouwde kom zijn er nog redelijk wat, bij rotondes zelfs netjes blauw geverfd om ze goed te kunnen herkennen, maar op buitenwegen wordt het minder. Als op de kaart staat dat een weg een fietspad heeft, is dit vaak niet meer dan een extra brede strook asfalt naast de lijnen van de weg. Mijn eerste gedachte was dat ze wat royaal breed asfalt hadden gelegd, maar nee, zo’n extra breed stukje naast de lijn is een echt officieel fietspad. De auto’s rijden soms met minder dan een halve meter afstand langs je heen, zonder ook maar de minste vaart te minderen. Op veel buitenwegen is niet eens een fietspad. Op Bornholm hebben alle grote wegen een fietspad Nederlandse stijl: een extra weggetje van zo’n drie meter breed dat met een berm van de autoweg wordt gescheiden. Althans, zolang je langs de voor toeristen opgestelde routes rijdt. Daarbuiten is het fietspad een onbekend begrip. Een gravel- of schelpenpad valt hier ook in de categorie ‘verhard’.
Daarnaast zijn er geen voorsorteerstroken voor fietsers die op een kruispunt linksaf willen slaan. Je moet ofwel tussen de auto’s door op de voorsorteerstrook voor auto’s naar links gaan staan (dat doe ik als het rustig is) of je moet in twee keer oversteken (dat doe ik als het druk is). Op grotere kruispunten is dat niet bepaald handig en zelfs een beetje gevaarlijk.
Fietspaden in Denemarken liggen iets hoger dan de weg, net als de stoepen in Nederland. Prima, maar het gevolg is dat als je een fietspad op- of afrijdt vanaf een kruising, je vaak een stoeprandje op moet, of een heel steil bultje. Stratenmakers zorgen er slechts zeer zelden voor dat de overgang naar het fietspad mooi glad is, wat natuurlijk helemaal niet handig is.
Bij bedrijven is er maar beperkt parkeerruimte voor de medewerkers die op de fiets komen. Bovendien liggen de fietsenstallingen ook nog eens ver van de ingang af, terwijl ze in Nederland vaak een luxeplekje het dichtst bij de ingang krijgen.
Als een binnendoor fiets/voetpad afgesloten moet worden voor autoverkeer om er geen sluiproute van te maken, worden er hekjes geplaatst, maar dan wel zó dat je af moet stappen om er als fietser doorheen te kunnen.
Het eiland Bornholm wordt enorm gepromoot als fietseiland en je kan met je fiets op de boot. Heel handig, maar iedereen die wel eens de boot naar Texel heeft genomen zal raar staan te kijken als hij naar Bornholm moet. Als je met je fiets uit de trein komt, moet je eerst een slecht aangegeven stuk omfietsen, oversteken bij niet-afgezette maar wel in gebruik zijnde spoorrails en autowegen, om vervolgens bij de toegangspoortjes voor auto’s naar een medewerker te zoeken die je kaartje wil controleren. Alle fietsers, motoren en ambulances worden opgesteld in wachtrij 1, de auto’s staan in wachtrij 2 en verder. Als fietser moet je dus zelf de boot opfietsen, over het brede stuk asfalt en de grote laadklep waar de auto’s ook rijden. Een echte fietsenstalling is er niet, dus fietsen worden geparkeerd in een hoekje op het onderste autodek op de plaatsen waar ook motoren staan. Het kan allemaal wel, maar als je ook kleine kinderen tussen de auto’s door zo’n enorme boot op ziet fietsen en vervolgens ziet hoe ouders druk zijn de fietsen veilig vast te zetten terwijl de kinderen het liefst de boot gaan ontdekken, om te beginnen bij de laadklep waar juist een Amerikaans formaat camper overheen komt, dan snap je dat het woord ‘fietsvoorziening’ hier niet echt op zijn plaats is.

Al deze voorbeelden laten zien dat het fietsen in Denemarken wel serieus wordt genomen, maar nog lang niet zo’n gewoonte is en lang niet zo diep ingeburgerd als in Nederland. Fietsen is hier iets wat je doet omdat het goed is voor het milieu, voor je gezondheid, voor het stadsleven en voor je humeur, maar fietsen wordt veel minder benaderd als zijnde simpelweg de eenvoudigste en/of snelste manier om van A naar B te komen. In verkeerssituaties en bij de aanleg van wegen is het lang niet altijd vanzelfsprekend dat er rekening wordt gehouden met fietsers door middel van fietspaden en oversteekmogelijkheden, alhoewel dat wel steeds meer komt.

En Kopenhagen, wat voor fietsstad is dat eigenlijk? Vraag het aan Denen en ze zullen zeggen dat het in Kopenhagen wémelt van de fietsers. Ontzéttend veel zijn het er en ze gaan ook nog eens gevaarlijk hard. Het is me echter pas in Kopenhagen opgevallen dat ik in Utrecht de ingesleten gewoonte heb ontwikkeld om vóór het oversteken van het fietspad zorgvuldig om me heen te kijken om niet overreden te worden. Dat is hier echt niet nodig. In Utrecht moet je wel eens twintig seconden wachten voordat er een gaatje tussen de oneindige hoeveelheid fietsers valt zodat je snel naar de overkant kan sprinten, hier steek je gewoon rustig over. En als de stoep te vol is, kan je ook probleemloos een stukje over het fietspad lopen, er is tenslotte niemand om je omver te bellen. In de stad zijn bijna alle fietsenstallingen half tot driekwart gevuld, alleen bij het station lijken ze voller. Maar ook daar is altijd nog wel een netjes plekje in een rek te vinden en hoef je je fiets nooit tegen een boom of hek te zetten of hem tussen de andere fietsen in te proppen. Onder een bordje ‘cykler parkering forbudt’, staat zelden een fiets geparkeerd. Geen enkele fiets in de stad heeft een tweede slot, ook niet de geavanceerde exemplaren die er heel nieuw uitzien en waarvan vast en zeker alle functies nog werken.
In Kopenhagen wordt zeker wel gefietst en er zijn ook absoluut meer fietsers dan in menig andere (Europese) stad, maar wie zegt of schrijft dat Kopenhagen dé fietsstad van Europa (of de wereld) is, is duidelijk nog nooit in Amsterdam geweest.

Omdat Denen zo ongelooflijk trots zijn op hun fietscultuur, proberen ze deze nog eens extra te benadrukken met cijfers en getallen. Elke dag fietsen Kopenhagers een totale afstand die gelijk is aan twee keer naar de maan en terug (hoeveel keer naar de maan en terug zouden ze in de auto zitten?), er is 350 kilometer fietspad en 40 kilometer ‘groen’ fietspad (wat is het verschil?) en er is een schier oneindige hoeveelheid data en statistiek beschikbaar over het aantal ton CO2 dat niet wordt uitgestoten en het aantal ppm giftige stof dat niet in de lucht zit. Op één van de drukste fietsroutes van Kopenhagen, langs het raadhuis en vlakbij het station, staat een teller die bijhoudt hoeveel fietsers er die dag en dat jaar al voorbij zijn gekomen. Die teller vat naar mijn gevoel de Deense fietscultuur helemaal samen: progressief, geavanceerd en voorzien van een uitstekende marketing. Bijna 3300 fietsers om half acht ’s avonds! Je zou het er bijna voor over hebben om om middernacht aan de Neude te gaan staan met pen en papier en eens te kijken of je hetzelfde aantal fietsers kan turven voor half acht. Half acht ’s ochtends, bedoel ik dan.