Het wilde westen

Tijdens mijn vakantie op Bornholm heb ik een week lang in het meest oostelijke deel van Denemarken vertoeft. Om mijn verblijf hier helemaal compleet te maken, ben ik de laatste week van augustus voor een week naar het meest westelijke puntje van Denemarken gegaan: het schiereiland Skallingen, dat de noordelijke grens van de Waddenzee vormt. Ditmaal niet voor vakantie, maar voor mijn werk. Een week lang noeste arbeid en ijverig gegevens uitwerken, wat een straf…

Vanuit Kopenhagen universiteit werd een zomerschool georganiseerd voor AiO’s (mensen die gaan promoveren) en ondanks dat ik nog geen AIO ben, mocht ik toch meedoen. De zomerschool ging over het nieuwste van het nieuwste op het gebied van kustonderzoek en onderzoek naar estuaria. Er waren 17 deelnemers uit Europa en daarbuiten die allemaal hun eigen promotieonderzoek doen aan een universiteit. De onderzoeken liepen in onderwerpen uiteen van erosie rond windmolens die in zee staan tot het maken van een methode voor ontwikkelingswerkers om te bepalen of een bepaalde kust al dan niet gevaarlijk is en wat voor maatregelen er genomen kunnen worden. Er waren mensen die de ontwikkeling van een gebied gedurende duizenden jaren probeerden te ontrafelen en er waren mensen die onderzoek deden naar het ontstaan van golfribbels, die binnen seconden weer veranderen. Iedereen moest een presentatie over zijn eigen onderzoek geven en het was heel leuk om te zien wat er allemaal gebeurt op het gebied van kustonderzoek. Iedereen was ook ontzettend enthousiast over zijn onderzoek én geïnteresseerd in dat van anderen. Mijn presentatie ging over mijn masteronderzoek in de Slufter en er kwamen veel vragen over. Er was zelfs een docent van de Kopenhagen universiteit die de uiteindelijke versie van mijn verslag wel wil hebben omdat hij zo benieuwd is naar wat de uitkomsten van het onderzoek allemaal zijn en hoe ik bepaalde dingen heb aangepakt.

De week begon met presentaties van iedereen over zijn eigen onderzoek en daarna kwamen algemene presentaties over het gebied waar we zaten en de processen die daar spelen. Skallingen vormt zoals gezegd de noordelijke grens van de Noordzee. Het was ooit een zandbank/eiland en is langzaam aan het vastenland vastgegroeid. Aan de Noordzeekant is het strand en een rij duinen. Achter de duinen is een groot gebied van kwelders die eigenlijk het grootste deel van het eiland vormen. Tussen Skallingen en het eiland zuidelijk daarvan (Fanø) ligt een getijgeul die tevens de toegang vormt tot de haven van Esbjerg. Om de haven bereikbaar te houden, wordt die geul regelmatig met een baggerboot bewerkt, wat een groot verlies aan zand oplevert. Dit veroorzaakt flink wat erosie op Skallingen en er is dan ook op verschillende plaatsen te zien dat de kustlijn zich terugtrekt. Dit heeft in het verleden voor flinke overstromingsproblemen gezorgd en het is nu verboden op het eiland te bouwen. De enige remedie tegen zo veel erosie is om maar flink veel zand op de kust te spuiten, maar dan loopt de geul naar Esbjerg weer vol en dat schiet dus niet op. Omdat het eiland op een paar vakantiehuisjes na niet bewoond is, is het beleid nu om de boel maar de boel te laten en de erosie zijn gang te laten gaan. Het lijkt een beetje raar, maar uiteindelijk kan dat de redding van het eiland zijn. Door de kust niet meer per sé op één plaats te willen behouden, kan deze zich langzaam landinwaarts verplaatsen en blijft het eiland even hoog. Het eiland blijft zo behouden, zei het iets meer landinwaarts.
Naast een boel lezingen over het eiland, hadden we ook een excursiedag. Deze ging niet alleen over het eiland, maar ook langs allerlei interessante plekken in de omgeving. Een aantal van die plaatsen had ik wel eens eerder gezien tijdens een eerdere excursie vanuit Utrecht, een aantal plaatsen waren ook nieuw. Alles had natuurlijk met de ontwikkeling van het gebied te maken en veel plaatsen gaven indrukwekkende beelden van hoe een kust door de tijd kan veranderen en hoe dat van de ene tot de andere plaats kan verschillen. Op het meest westelijke puntje van Denemarken is veel sedimentatie, terwijl een paar kilometer zuidelijker op Skallingen veel erosie is. Weer zuidelijker, op het eiland Rømø, is zo veel sedimentatie dat ze er de breedste stranden ter wereld hebben, op de smalste stukken nog 800 meter breed. Weer zuidelijker, op het Duitse Waddeneiland Sylt, is weer enorme erosie. Het hangt allemaal met elkaar samen en is ongelooflijk interessant om daar meer uitleg over te krijgen.

Het hoogtepunt van de hele week was toch wel het veldwerk. Er waren twee veldwerken: eentje op het strand (de strandgroep) en eentje meer landinwaarts, in een riviertje dat in de Waddenzee uitkwam (de getijgroep). Ik zat in de laatste groep, maar heel veel werk was het niet. We hebben één boring gedaan in het riviertje en daarnaast stonden er twee meetstations die elke vijf minuten de stroomsnelheid, zoutgehalte, sedimentgehalte, temperatuur en waterhoogte maten. In totaal leverde dat een meetserie van drie dagen op, die we hebben uitgewerkt. Drie dagen is niet heel erg lang, maar we hadden het voordeel dat er precies op de veldwerkdag een uitzonderlijk zware augustusstorm op de kust kwam. Dat leverde hele interessante meetresultaten op die we heel mooi konden uitwerken.
De strandgroep had het flink drukker: ze stonden van half acht tot half acht op het strand en hebben veel metingen gedaan van het bodemniveau, waterhoogte, golfhoogte en de stroming parralel aan de kust, die door golven wordt opgewekt. Aan dat laatste heb ik ook flink meegeholpen en dat is een vermoeiende bezigheid. Bij wijze van meetinstrument gebruikten we sinaasappels, want die zijn daar heel geschikt voor. Sinaasappels drijven goed en hun oranje kleur is makkelijk te onderscheiden in het water. De kustlangse stroming meet je simpelweg door op een bepaald punt een sinaasappel in het water te gooien en dan te wachten tot hij een ander punt voorbij is. Je meet de tijd die de sinaasappel over een bepaalde afstand doet en zo reken je de snelheid uit. De onderzoeker moet echter wel de hele tijd met de sinaasappel meelopen, om te voorkomen dat hij aanspoelt en hem zo nu en dan naar dieper water te gooien. Dat klinkt misschien best ontspannen, maar in praktijk viel dat best tegen. Bedenk dat het stormde en bepaald niet warm was. Er waren slechts twee klederdrachten praktisch bij werk in het zeewater: een wetsuit of simpelweg zo min mogelijk kleren. Omdat ik geen wetsuit heb, ging ik voor de tweede optie: in een korte broek en t-shirt heb ik anderhalf uur heen en weer door het water gelopen. Ik had ook mijn regenjas aan, omdat die winddicht is. Ik stond tot mijn heupen in het water en de golven spatten regelmatig over mijn hoofd heen. Best heftig, maar heel gaaf om te doen. Na anderhalf uur was de batterij echter wel leeg en begon ik het koud te krijgen. Ik was niet de enige, want van de groep die al sinds half acht op het strand stond (ik was er pas vanaf 2 uur) waren een aantal mensen ook flink moe en koud. Ik heb me omgekleed in mijn regenbroek, een trui en regenjas en ben even achter de duinen in de beschutting gaan zitten om bij te komen. Daar kon je pas goed zien hoe hard het stormde: het water in de Waddenzee stond zo hoog dat alle kwelders waren overstroomd. Die kwelders vormen driekwart van het eiland en de toegangsweg naar het strand loopt erdoor. Het water stond zeker dertig centimeter hoog, op sommige plaatsen nog wel hoger. Hoe kom je dan weer terug naar het laboratorium waar we verbleven? Nou, niet, eigenlijk. We zaten met zijn allen opgesloten op het strand. Na een uur is een groep mensen die het flink koud had gekregen (waaronder ik) langs het strand naar het noorden gelopen. Zo’n 3,5 kilometer verderop stond bij de volgende duinovergang een auto op ons te wachten om ons naar huis te brengen. Drie kilometer over een stormstrand is geen pretje, maar het lopen houdt je wel warm en ik was blij dat ik een douche kon nemen. De rest van de groep is anderhalf uur later op dezelfde manier van het strand af gegaan. Om half acht ’s avonds was het water ver genoeg gezakt om met de fourwheeldrive over de ondergelopen weg te rijden en wat spullen op te halen. De gewone personenbus die er stond kon pas de volgende ochtend worden opgehaald.
Alles voor het goede doel en de metingen die gedaan zijn, zijn later uitgewerkt en hebben fantastische resultaten opgeleverd. De twee groepen (de strandgroep en de getijgroep) gaven allebei een presentatie over hun uitgewerkte resultaten en het is ontzettend leuk om te zien hoe veel je kan bereiken met een dag op het strand staan en eenvoudige metingen doen. De voornaamste gebruikte materialen waren stukken betonijzer, een waterpas, een meetlint en natuurlijk de sinaasappels. En natuurlijk een groep vakgedeformeerde en halfgestoorde kustwetenschappers.

Naast al deze noeste arbeid was er natuurlijk ook gezelligheid. We hadden een enorm leuke en enthousiaste groep, die ook van alles en nog wat deed. Elke avond werden er kaarspelletjes gespeeld en er waren nooit vrijwilligers tekort om het ontbijt klaar te zetten of het avondeten te koken. Eén avond was er barbecue met daarop maïskolven, groentepakketjes, koteletten, worstjes en forellen. Als toetje marshmellows uit het vuur… Ik heb gedurende de week verscheidene mensen leren kennen met wie ik in de toekomst zeker nog contact zal hebben en ik heb ook contacten gelegd met allerlei docenten van Kopenhagen Universiteit en andere universiteiten. Van sommige mensen heb ik al veel werk gelezen en dan is het natuurlijk dubbel leuk om ze te ontmoeten. En altijd weer een hele opluchting als jou grote onderzoeksidolen hele gezellige, geïnteresseerde en aardige kletskousen blijken te zijn.

Na mijn week op Skallingen was ik helemaal uitgeput, maar ik had het voor geen goud willen missen. Ik heb superveel geleerd, heel veel aardige en leuke mensen ontmoet en een fantastische week gehad op een fabelachtig mooie locatie. Van alle dingen die ik geleerd en gezien heb is er ééntje toch wel de allerbelangrijkste: onderzoek doen is supertof!

Veel groetjes, Nynke

Ps: foto’s staan op http://www.mijnalbum.nl/Album=Z6TSK7KZ